गावाकडच्या भागात अजूनही बरेच लोक आजही घराजवळ शौचालय नसल्यामुळे उघड्यावर जाण्याची वेळ येते. ही एक आरोग्याची आणि सन्मानाची समस्या आहे. सरकारने ही अडचण दूर करण्यासाठी मोफत शौचालय योजना (Free Toilet Scheme) सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत गरजूंना शौचालय बांधणीसाठी थेट अनुदान दिलं जातं.
आपणही या योजनेचा लाभ घेऊ शकतो का? किती रुपये मिळतात? अर्ज कसा करायचा? हे सगळं आपण या लेखात सविस्तर पाहूया.
मोफत शौचालय योजनेची मुख्य वैशिष्ट्यं
ही योजना केंद्र सरकार आणि राज्य सरकारच्या संयुक्त सहभागातून राबवली जाते. स्वच्छ भारत मिशन (SBM) अंतर्गत ग्रामीण भागात शौचालय बांधणीसाठी थेट मदत मिळते.
योजना वैशिष्ट्ये:
- अनुदानाची रक्कम: ग्रामीण भागात ₹12,000 पर्यंत मिळते
- शौचालय बांधणीसाठी लागणाऱ्या सर्व खर्चाचा समावेश
- आपल्या नावावर घर असणं गरजेचं
- BPL (Below Poverty Line) कुटुंबांना प्राधान्य
- घरात अजून शौचालय नसलेले अर्जदार पात्र
शौचालयासाठी किती रुपये अनुदान मिळते?
खाली दिलेल्या तक्त्यामध्ये आपण राज्य शासनाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार मिळणाऱ्या अनुदानाची माहिती पाहू शकता: क्षेत्र मिळणारे अनुदान ग्रामीण भाग ₹12,000 पर्यंत शहरी भाग (ULBs अंतर्गत) ₹10,000 ते ₹15,000 SC/ST/महिला प्रधान घर अतिरिक्त प्राधान्य दिलं जातं
अर्ज करण्याची प्रक्रिया – असा करा अर्ज
मोफत शौचालय योजनेसाठी अर्ज करणं अगदी सोपं आहे. यासाठी online आणि offline दोन्ही पर्याय आहेत.
1. Online अर्ज प्रक्रिया:
- Official website: swachhbharatmission.gov.in
- “Apply Online for IHHL” (Individual Household Latrine) या पर्यायावर क्लिक करा
- आधार क्रमांक, मोबाईल नंबर व पत्ता भरावा
- घराचा फोटो, ओळखपत्र, जमीन कागदपत्रं अपलोड करा
- Submit केल्यावर अर्जाची पुष्टी मिळते
2. Offline अर्ज प्रक्रिया:
- स्थानिक ग्रामपंचायत कार्यालयात जा
- शौचालय योजना अर्जाचा फॉर्म मागवा
- सर्व माहिती भरून आवश्यक कागदपत्रं जोडा
- अधिकार्‍यांकडून फॉर्म स्वीकारल्यावर पुढील प्रक्रिया सुरू होते
कोण पात्र आहे या योजनेसाठी?
योजना सर्वांसाठी खुली नसून काही पात्रता निकष आहेत:
- कुटुंब BPL यादीत असावं
- घरात आधीपासून शौचालय नसणं आवश्यक
- अर्जदाराचं नाव घराच्या मालकी कागदपत्रांवर असावं
- शौचालय बांधल्यानंतर त्याचा वापर केला गेला पाहिजे
लागणारी कागदपत्रं
अर्ज करताना खालील कागदपत्रांची गरज लागते:
- आधार कार्ड (Aadhaar Card)
- घराचा मालकी हक्क दाखवणारे कागद
- BPL कार्ड किंवा उत्पन्नाचा दाखला
- घराचा फोटो
- मोबाईल नंबर (Mobile Number)
- बँक पासबुक कॉपी (DBT साठी)
पैसे कधी व कसे मिळतात?
शौचालय बांधून झाल्यावर ग्रामपंचायतीकडून पाहणी केली जाते. पाहणीनंतर जर सर्व निकष पूर्ण असतील तर अनुदानाची रक्कम थेट लाभार्थ्याच्या बँक खात्यावर DBT (Direct Benefit Transfer) द्वारे पाठवली जाते. अनेकजण यासाठी “mobile app” वापरून अर्जाची स्थिती देखील तपासत आहेत.
काही महत्वाच्या सूचना
- चुकीची माहिती दिल्यास अर्ज रद्द केला जाऊ शकतो
- सरकारी अधिकारी किंवा पंचायत सदस्यांची मदत घ्यावी
- काही ठिकाणी NGOs मार्फत देखील अर्ज भरून घेतले जातात
या योजनेमुळे लाखो ग्रामीण कुटुंबांना स्वच्छतेचा हक्क मिळाला आहे. जर तुमच्याकडे अजून शौचालय नसेल, तर आजच मोफत शौचालय योजनेचा अर्ज भरा आणि घरात स्वच्छता, आरोग्य आणि सन्मान नक्की मिळवा.
